W XVIII wieku powstała w Polsce Szkoła Rycerska, ludzie powoli przyzwyczajali się do tego jak ważna jest nauka, rozwijała się kultura i sztuka, założono Teatr Polski, a Stanisław August Poniatowski, wspaniały mecenas sztuki, urządzał obiady czwartkowe. Mimo tego oświecenie było wyjątkowo brutalne dla Polski. Pod względem politycznym i terytorialnym nasz kraj właściwie nie istniał i krok po kroku, za sprawą Austrii, Prus i Rosji zgrabiono ziemie w trzech rozbiorach, ostatecznie tracąc niepodległość aż na 123 lata. To podstawy, które zna każdy z nas. Rzadko jednak zadajemy sobie pytanie jak naprawdę wyglądało życie ówczesnych mieszkańców i nie chodzi tu o mieszczan, a o dwory i wsie, szlachtę i chłopów, dzięki którym nasza historia jest tak bogata.
Przenieśmy się zatem na Pogórze Karpackie, do Pawłówki, majątku zarządzanego przez Gracjana Pawłowskiego. Ostatniego dnia 1776 roku w dworku rodzi się maleńka dziewczynka Leontyna, a kilka godzin później, we wsi, przychodzi na świat córka pospolitych chłopów Marysia. Dzięki temu zbiegowi okoliczności, matka Marysi – Hrystyna zostaje mamką we dworze i historia rozpoczyna swój bieg.
Autorka inteligentnie połączyła losy dwóch dziewcząt, po to by ukazać realia jakie panowały w czasach pomiędzy pierwszym, a drugim rozbiorem Polski. Poznajemy charakter polskiej wsi pańszczyźnianej, gdzie jedynym i słusznym panem był właściciel ziemski, a chłopi to tania siła robocza, która traciła zdrowie, a często i życie na pańskich polach, po nocach starając się uprawiać swoje niewielkie poletka, by móc w zimie wyżywić rodzinę. Wchodzimy pod strzechy, by zaznajomić się z rozkładem chałup i zwyczajami panującymi w domostwie. Dla wielu porażającym może wydawać się fakt, iż chłopi w tamtych czasach rzadko potrafili pisać, a jeśli już, to znali jedynie podstawy. Dziewczęta od najmłodszych lat przyuczano do szycia, gotowania, prowadzenia domostwa, szykowano posag, po to, by jak najszybciej znalazł się mężczyzna, który weźmie je pod swój dach. Chłopców, natomiast uczono pracy na roli. Nikt we wsi nie myślał o wyprowadzce do miasta, nikomu w głowie nie były książki. Najważniejsza była praca, Bóg, pan w majątku i to żeby można było co do ust włożyć.
O ile we wsi żyło się biednie, niemal ascetycznie, to już we dworze bogactwo czuć było z daleka. Jadano rarytasy, posiadano liczną służbę, dzieci od najmłodszych lat miały opiekunki i guwernantki, oddawano się wielu przyjemnościom. Przykładano dużą wagę do nauki, a życie upływało im (szczególnie kobietom) na wyimaginowanych waśniach i sporach z sąsiadami.
Oprócz interesujących opisów osiemnastowiecznego życia we wsi, zwrócić należy też uwagę na rolę kobiety w ówczesnym świecie. Niewiasty traktowano przedmiotowo, stawiano je na piedestale, dbano o nie jak o najdelikatniejszą porcelanę i nie pozwalano na udział w "męskich" rozmowach. Kobieta miała zabawiać, być wspaniałą panią domu i jego ozdobą, Boże broń nie powinna mieć własnego zdania, a już na pewno nie sprzeciwiać się mężczyźnie. Jej rola była ograniczona do minimum, i choć powoli pojawiały się wśród kobiet pierwsze przejawy feminizmu, tzw. sawantki, które wybrały naukę, to jednak były to jednostki niezwykle rzadkie i wzbudzały w innych zgorszenie.
Dzięki wspaniałej pracy, którą wykonała Monika Rzepiela przygotowując się do napisania tej książki, mamy rzetelny opis polskiej wsi z XVIII wieku. Cudowne, barwne opowieści czy też bajania ludu, przekazywane wieczorami z ust do ust, piękne teksty starych kolęd i opisy zwyczajów, o których albo zapomnieliśmy, albo z czasem uwspółcześniliśmy. Fakty historyczne, które zgrabnie wpleciono w tekst są wisienką na torcie, pojawia się tu bowiem sam Tadeusz Kościuszko, mówi się też o królu Stanisławie Auguście Poniatowskim, a także uchwaleniu Konstytucji 3 maja.
Powieść ta to nie tylko oryginalnie sfabularyzowane fakty historyczne, ale tez kompendium wiedzy o Polakach żyjących pod zaborami. Opowiada o zaściankowości, zasadach moralnych i etycznych, roli najniższych warstw społecznych w życiu szlachty, ale też o przywiązaniu do tradycji i pogodzeniu się z własnym losem. Tę opowieść należy znać. Jest mięsista, wielowątkowa i napisana tak plastycznie, że płynie się przez historię wartko i bez przeszkód. Polecam gorąco.
Komentarze
Prześlij komentarz